Eitt hafa þeir, sem náðu kjöri á stjórnlagaþingið sáluga, umfram Alþingismenn. Þeir hafa persónulegt umboð kjósenda sinna. Þeir voru kosnir sem einstaklingar og sætin eru þeirra. Þess vegna er auðvelt að bera virðingu fyrir stjórnlagaþingmönnum sem ekki hafa áhuga á að sitja í stjórnlagaráði og þiggja þannig umboð sitt frá Alþingi. Það var ekki það sem lagt var upp með.
Alþingismenn eru aftur á móti ekki kosnir á þing. Flokkar eru kosnir á þing. Alþingismenn þiggja sæti sín frá flokkunum sem fengu atkvæðin. Þingsætin ættu því að vera flokkanna en ekki einstaklinganna. Því miður hefur séreignarhyggja þingmanna gagnvart þingsætum sínum þó komið í veg fyrir að þeir geri sér grein fyrir þessu augljósa grundvallaratriði með oft afkáralegum afleiðingum. Ljótasta myndin, sem ég man eftir því að svik þingmanna af þessu tagi við kjósendur flokkanna, hafi tekið á sig var þegar Kristinn H. Gunnarsson, þá þingmaður Alþýðubandalagsins, sagði sig úr flokknum vegna persónulega óvinsælda og gekk til liðs við Framsóknarflokkinn. Þá stóðu allaballar á Vestfjörðum allt í einu frammi fyrir því að með atkvæði sínu höfðu þeir eflt ríkisstjórn Davíðs Oddssonar. Erfitt er að ímynda sér að það hafi vakað fyrir þeim á kjörstað.
Nú hefur það enn gerst að þingmenn treysta sér ekki til að sitja á þingi sem fulltrúar flokkanna sem þeir voru kosnir til að sitja á þingi fyrir. Fyrir vikið endurspegla hlutföllin á Alþingi ekki lengur niðurstöðu kosninganna. Í íslensku er til gott orð yfir það þegar niðurstöður lýðræðislegra kosninga eru virtar að vettugi. Orðið er „kosningasvindl“.
Þess vegna verður að gera þá kröfu til þingmanna að reynist þeim um megn að tolla í flokkunum, sem kjörnir voru á þing, þá láti þeir sæti sín eftir einhverjum sem hafa í sér dug til þess. Það er þversögn í því að kjósa flokka en ekki einstaklinga og sitja svo uppi með einstaklinga en ekki flokka.
Reyndar er til betri lausn. Það er ekki eins og reynslan af flokksræðinu ætti að vekja ugg gagnvart breytingum. Við gætum kosið eirnstaklinga en ekki flokka. Einstaklingarnir, sem næðu kjöri, gætu síðan raðað sér í flokka eða kosið að standa utan þeirra eftir atvikum. Þá færi ekkert á milli mála hverjum þingsætin tilheyrðu og þingmenn myndu standa kjósendum sínum, ekki kjósendum flokka, reikningsskil í kosningum.
Bakþankar í Fréttablaðinu 2. apríl 2011
