Í vetur spjallaði ég við leikskólakennara sem tjáði mér að hún ætti stundum í stökustu vandræðum með að svara spurningum barnanna þegar eilífðarmálin bæri á góma. Henni fannst hún ekki hafa neinn rétt til að segja börnunum frá afstöðu sinni í þeim efnum, í því fælist trúarleg innræting sem hún mætti alls ekki gerast sek um. Sjálf missti hún móður sína þegar hún var barn. Þegar börnin spyrja hana hvar móðir hennar sé nú finnst henni hún ekki geta svarað þeim samkvæmt sannfæringu sinni að hún sé engill á himnum og bíði hennar þar.
Þegar við erum spurð svörum við, hvort sem við gerum okkur grein fyrir því eða ekki. Það er svarað með þögninni og því að fara undan í flæmingi. Það eru kannski verstu svörin sem börnin geta fengið. Í því felast þau skilaboð að spurningin hafi verið óviðurkvæmileg, börnin hafi gert eitthvað af sér án þess að þau hafi neinar forsendur til að vita hvað. Er betra að innræta þeim það?
Börn búa nefnilega yfir þrákelkni í ríkum mæli. Þau finna svör við spurningunum sem leita á þau. Ef þau fá ekki svörin hjá foreldrum sínum eða kennurum leita þau þeirra annars staðar, hjá jafnöldrum eða fólki sem hikar ekki við að deila skoðunum sínum með hverjum sem er. Oft vegna þess að í huga þess eru skoðanir þess ekki skoðanir heldur staðreyndir. Ég held að börn hafi gott af því að vita að það eru ekki allir á einu máli um þetta, að þau sjái að þótt pabba og mömmu finnist eitt, kennaranum annað og foreldrum félaganna jafnvel enn annað, þá komi öllu þessu fólki vel saman og sýni hvert örðu virðingu.
Börn eru einlæg og heiðarleg. Þau eiga heimtingu á að vera svarað jafnheiðarlega og af sömu einlægni, óháð því hverjar hugmyndir okkar um framhaldslíf eða skort á því eru. Hvort sem við trúum því að látnir ástvinir okkar bíði okkar í einhvers konar handantilveru, þeir séu endurfæddir í nýjum líkama eða jafndauðir og síld í tunnu og horfnir að eilífu, þá ættum við að vera óhrædd að ræða þá trú okkar, við börn vitaskuld af þeirri nærgætni sem sýna ber þeim.
Hins vegar er líka nauðsynlegt að bæta við: „En þetta er bara það sem ég trúi. Um þetta verður ekkert vitað með vissu. Þú verður sjálf(ur) að ákveða hverju þú vilt trúa – og hvers vegna.“
Þegar við erum spurð svörum við, hvort sem við gerum okkur grein fyrir því eða ekki. Það er svarað með þögninni og því að fara undan í flæmingi. Það eru kannski verstu svörin sem börnin geta fengið. Í því felast þau skilaboð að spurningin hafi verið óviðurkvæmileg, börnin hafi gert eitthvað af sér án þess að þau hafi neinar forsendur til að vita hvað. Er betra að innræta þeim það?
Börn búa nefnilega yfir þrákelkni í ríkum mæli. Þau finna svör við spurningunum sem leita á þau. Ef þau fá ekki svörin hjá foreldrum sínum eða kennurum leita þau þeirra annars staðar, hjá jafnöldrum eða fólki sem hikar ekki við að deila skoðunum sínum með hverjum sem er. Oft vegna þess að í huga þess eru skoðanir þess ekki skoðanir heldur staðreyndir. Ég held að börn hafi gott af því að vita að það eru ekki allir á einu máli um þetta, að þau sjái að þótt pabba og mömmu finnist eitt, kennaranum annað og foreldrum félaganna jafnvel enn annað, þá komi öllu þessu fólki vel saman og sýni hvert örðu virðingu.
Börn eru einlæg og heiðarleg. Þau eiga heimtingu á að vera svarað jafnheiðarlega og af sömu einlægni, óháð því hverjar hugmyndir okkar um framhaldslíf eða skort á því eru. Hvort sem við trúum því að látnir ástvinir okkar bíði okkar í einhvers konar handantilveru, þeir séu endurfæddir í nýjum líkama eða jafndauðir og síld í tunnu og horfnir að eilífu, þá ættum við að vera óhrædd að ræða þá trú okkar, við börn vitaskuld af þeirri nærgætni sem sýna ber þeim.
Hins vegar er líka nauðsynlegt að bæta við: „En þetta er bara það sem ég trúi. Um þetta verður ekkert vitað með vissu. Þú verður sjálf(ur) að ákveða hverju þú vilt trúa – og hvers vegna.“
Bakþankar í Fréttablaðinu 30. maí 2008
4 ummæli:
Blessaður og sæll
Þetta er nú heldur betur rekið oní þig í Fréttablaðinu í dag af nokkrum Ólafi Sindra Ólafssyni hverjum ég ekki veit nein deili á. Hann kemst að eftirfarandi, greindarlegri niðurstöðu (raunar nokkuð snemma, í pistli sínum, fyrir niðurstöðu):
"Meginatriði í því að taka afstöðu, hvort sem um barn eða fullorðinn er að ræða, er að skilja málefnið sjálft - og þá þarf að hreinsa burt alla þá þætti sem þvælast fyrir og byrgja sýn." Sjálfsagt hefði nú einhver góður leiðbeinandi í ritsmíðum lagt að Ólafi að sleppa þessu þrugli þarna eftir þankastrikið. En það er annað mál.
Hvar væri mannkynið ef aldrei hefði verið tekin afstaða til annars en þess sem menn skilja? Ég veit að ég spyr eins og hálfbjáni; eða jafnvel bjáni. En ég spyr samt.
Kveðja,
Ég skil ekki vandamálið. Svör á borð við 'ég veit það ekki' og 'spurðu frekar pabba þinn' hafa alltaf virkað hjá mér, þegar annarra manna börn spyrja um eitthvað sem ég er ekki viss um að foreldrar þeirra vilji að ég ræði við þau.
Annars hef ég líka velt því fyrir mér hvort væri ekki bara réttast að fræða börnin samkvæmt þeirri trú sem foreldrar þeirra JÁTA opinberlega. T.d. ef barnið er skráð í Þjóðkirkjuna, þá myndi maður segja sem svo:
Nei hann afi þinn er ekki hjá Guði. Afi þinn liggur sofandi í gröfinni og verður þar til dómsdags en þá mun Jesús koma og dæma hann, annað hvort til vistar í Helvíti eða til eilífar Paradísarvistar á jörð. Og þessi miðill sem sagði Ömmu þinni að hann hefði talað við afa, hann er annaðhvort svikari, eða þá að hann hefur náð sambandi við illan anda sem er að þykjast vera afi þinn. Það er bannað og þessvegna geturðu reiknað með að amma þín fari til Helvítis.
Ég er bara hreint ekki viss um að það yrði vinsælt hjá foreldrunum ef maður tæki upp á því að segja börnunum sannleikann um þá trú sem þau játa, svo ég held mig bara við að vísa slíkum spurningum heim.
Felur hlutverk kennara ekki í sér að gera nemendum ljóst að mismunandi skoðanir séu til? Þar kemur sannfæring kennarans málinu lítið við (eða ætti ekki að gera), máli skiptir að börn skilji að mismunandi skoðanir eru til og ekkert rétt svar sé til.
Skrifa ummæli